1. Mai vàng 5 cánh
Hình 1: Hoa mai vàng 5 cánh
Mai vàng 5 cánh là cây mai đại diện cho toàn bộ các loài mai, vì lúc nghe kể tới mai, thường ta nghĩ ngay tới cây mai vàng 5 cách cổ truyền này. Theo tục lệ, Tết đến, nhà nào cũng chưng mai, với lòng mong chờ được một năm đầy may mắn, vui tươi hạnh phúc
Mai vàng 5 cánh còn chia ra:
+ Mai Đọt xanh 5 cánh: hay còn gọi là thanh mai , cây to khỏe , bông chùm , chống chịu thời tiết khắc nghiệt, ít sâu bệnh, bông lớn thơm
+ Mai châu: Còn gọi nôm na là mai “trâu” vì hoa to và rất phổ thông, mọc khắp nơi ở miền Nam, có nơi mọc thành rừng, cả núi như Mai Lĩnh, nhưng ko sai hoa bằng mai sẻ. Loại mai con quấn rễ này có hoa 5 cánh màu vàng tươi rất đẹp, rất được ưa chuộng để chưng trong dịp Tết nguyên đán.
+ Mai liễu: Là cây mai vàng 5 cánh thường, nhưng cành nhánh mềm mại, quằn quại, rũ xuống như vây liễu. Hoa nở đầy cành phân phất theo chiều gió, trông rất hấp dẫn.
+ Mai chùm gởi: Là cây mai có thân cứng, ở đầu cành nổi lên những khối u to, giống như chùm gởi. Ở chung nói quanh nói quẩn khối u, mọc chi chít đầy tược non, đầy nụ hoa, lúc nở thành một bó hoa to lớn trông thật đẹp. Có người còn gọi là “mai vương” vua các loài mai, hoặc mai “tỳ bà”, được trồng các vườn mai.
+ Mai thơm, Mai hương, Mai ngư: Cũng là cây mai 5 cánh thường, nhưng hoa có mùi thơm nhẹ nhõm, phảng phất lâng lâng, làm cho tâm hồn người thưởng thức càng thêm ham thích vui xuân! Mai thơm Huế rất quí, mắt nhặt, sai bông, cánh dày, lâu tàn. Đặc biệt là cây mai này có lá non màu xanh chứ không phải là màu nâu đỏ hoặc hồng như các loài mai khác. Loại mai thơm ở Bến Tre cũng có. Tết vào vườn mai xoành xoạch phảng phất có mùi hương thơm nhẹ.
+ Mai cánh nhọn: Mai cánh nhọn là cây mai vàng 5 cánh, có nụ hoa nhỏ và dài, nên nở ra cánh nhọn như hình ngôi sao. Do cánh hở, nên ko mấy đẹp, ít được yêu thích, nhưng cũng rất sai hoa.
+ Mai cánh tròn: Là cây mai vang 5 cánh to, tròn, kín, đẹp, rất dễ thương. Phần nhiều đều thích cây mai này, có người còn quí hơn cây mai phổ thông cánh, phổ biến màu, nhất là người Trung Hoa, Tết tới tìm mua loại mai này về bác bỏ trong nhà.
+ Mai cánh dún: Đây là cây mai vàng 5 cánh lớn, đẹp, dún lại như có ren chung loanh quanh, xem rất lạ mắt, dược phổ biến người yêu thích trồng để chơi hoa. Cây này cũng sai hoa, Tết nở đầy cành phơ phất như đàn bướm vàng tung bay.
+ Mai rừng Cà Ná, Mai rừng Bình Châu: Đây là cây mai hoang dã, mọc tại khu rừng Cà Ná, Bình Châu, cũng thuộc họ mai, cây thân nhỏ èo uột, cành rất giòn, lá hình bầu dục, có răng cưa mịn, màu xanh bóng lộn, rờ thấy trơn tuột chứ ko thấy nhám như lá mai thường. Hoa 5 cánh màu vàng nhạt, cuống khá dài và có màu tim tím. Cây mai rừng này không mấy đẹp, nhưng cũng là cây mai lạ.
+ Mai Vĩnh Hảo: Cây mai này do ông Kha Linh Vũ (Qui Nhơn) giới thiệu, cũng là cây mai hoang dã mọc ở vùng núi Vĩnh Hảo. Sắp Tết, người ta chặt đem về cắm ở bãi cát dưới đầu sông Dinh, thị xã Phan Rang để bán. Đặc điểm cay mai vang videos này rất nặng, có thể gấp rưỡi mai thường khác, nên gọi là “mai đá”. Thân thật cứng, cành nhỏ, giòn, dễ gãy, lá nhỏ, lúc non màu xanh, trong như giấy. Hoa lớn, cánh phẳng, trong khoảng 12 – 16 cánh màu vàng rất đẹp và lâu tàn.
+ Mai chủy Hốc Môn: Đây là cây mai mới xuất hiện ở Hội Hoa Xuân thành thị năm 1994. Cũng thuộc họ mai, là cây mai rừng, loại mai đực, thân màu nâu, cuống lá rụng để dấu rất lớn, nên dể tháp ghép với các loại mai khác. Lá to dài màu xanh bóng, chung nói quanh nói quẩn có răng mịn. Hoa chùm dạng chủy như hoa điệp ta, màu vàng, nẹn gọi là mai chủy. Cây mai này ra hoa ko đẹp lắm, nhưng là cây mai mới.
+ Mai lá quắn: Mai quắn, do lá to xoáy quắn lại rất lạ, hoa 5 -7 cánh lớn, nở xòe to nhưng 5 cánh cong cong trở lên như lòng thuyền, ngoài đầu tương đối đo đỏ, khá đẹp, nhụy cái lớn rất dài.
Mai sẻ là cây mai vàng 5 cánh nhỏ, nên goi mai sẻ. Nhưng đặc biệt là cây mai này có hoa chùm, rất sai hoa. Tết tới, hoa nhộn nhịp đầy cành, vàng tươi, lóng lánh, trông rất đẹp mắt.
+ Mai tứ quý: (danh pháp khoa học: Ochna atropurpurea) là một loại hoa mai có hoa màu vàng thuộc chi Ochna của họ [Ochnaceae], còn được gọi là nhị độ mai, tức mai nở hai lần, trước vàng sau đỏ.
Loại này nở hoa loanh quanh năm, tùy theo đặc trưng của từng dạng mai, có tên gọi khác nhau. Mai tứ quý Việt Nam cao khoảng 2-3m, còn những loài mai tứ quý ở Thái Lan và một vài nước khác thuộc châu Á thì có thể cao tới 8m, hoa có tuyến phố kính khoảng 4cm. Cây ra hoa trong khoảng tháng hai tới tháng 5 DL, có trái trong khoảng tháng 4 tới tháng 6. Người ta có thể nhân giống mai tứ quý bằng hạt, chiết cành hoặc giâm cành.
Trên thế giới có rộng rãi loài mai vàng, đài hoa đỏ giống như mai tứ quý Việt Nam nên “mai tứ quý” nói chung có những tên công nghệ khác nhau: Ochna atropurpurea; Ochna atropurpurea DC; Ochna integerrima; Ochna serrulata… Người nước ngoài thường gọi mai tứ quý là “cây chuột Mickey” (Mickey- mouse plants), vì họ liên tưởng đài hoa đỏ và trái đen giống như gương mặt của con chuột nức danh này (chuột trong phim hoạt hình). Mai tứ quý Việt Nam thường có 2 tầng cánh, còn mai tứ quý nước ngoài chỉ có một tầng cánh, lá màu xanh đậm. Chúng sống trong môi trường có độ ẩm vừa phải, đất phổ quát mùn và có ánh sáng từ 30 đến 50.
Thường trên cây mai tứ quý hoa màu đỏ, hoa nở lần đầu có 5 cánh màu vàng, các cánh hoa rơi rụng rồi năm đài hoa đổi thành mầu đỏ, úp lại ấp ôm lấy nhụy, trông giống như nụ hoa vừa nhú. Nhụy bên trong kết hạt rồi hạt to dần, đẩy 5 đài hoa bung ra trông như hoa mai đỏ vừa nở. Hạt ở giữa các cánh hoa có mầu xanh lúc còn non và đổi sang mầu đen lúc già.
+ Mai vàng yên ổn Tử (ở vùng núi lặng Tử, hình 2.1.33), chịu được lạnh, và hoa có mùi thơm. Hà Nội ở vĩ độ 20°53′ – 21°23N, có nhiệt độ trung bình mùa đông là 15.2°C, có khi sụt xuống 2.7°C (tháng 1/1955). Trái lại, Vịnh Hạ Long cũng có cộng vĩ độ (20°45′-20°50′ N), nhưng nhờ ảnh hưởng của biển, nhiệt độ làng nhàng mùa đông ấm hơn (16-18°C), và ít khi xuống dưới 12°C. Truyền thuyết quan niệm rằng giống Mai lặng Tử này là con cháu của gốc Mai Vàng do vua è cổ Nhân Tông trồng trên núi yên Tử lúc nhà vua đi tu (từ năm 1285 đến 1288).
Mai yên ổn tử nở hoa sau Tết Nguyên Đán, bình thường trong khoảng giữa tháng Giêng tới tháng 3 Âm Lịch.
2. Các loại mai vàng nhiều cánh
a) Mai 9 cánh
Hình 6: Hoa mai vàng 9 cánh
Cây mai 9 cánh rất quí, là cây mai có 2 tầng cánh: một tầng 5 cánh và một tầng 4 cánh. Hoa nở to, xòe tròn, kín, đẹp hơn cây mai vàng 5 cánh.
b) Mai Giảo
Mai 18 cánh Bến Tranh. Là cây mai giảo đa phúc có ba tầng cánh, màu vàng, tròn kín, rất đẹp,nhưng khá nhỏ, nên ít dược yêu thích so với các loại hoa rộng rãi cánh khác.
c) Mai 12-14 cánh Tư giỏi.
Đây là cây mai có ba tầng cánh, cũng nở thẳng tròn, kín, đẹp, nhưng so với các loại mai Giảo 12 cánh, mai Huỳnh Tỷ 24 cánh thì nhỏ hơn.
d) Mai Cửu Long
Đây là cây mai gốc Mỹ Tho, hoa có ba tầng, 24 cánh, màu vàng. Đặc biệt cánh nhỏ, dài và nhọn, trông cũng rất lạ, nhưng hoa cũng nhỏ.
Là loại mai mới phát hiện,có hai tầng, 12cánh to lớn, lớn hơn mai Giảo Thủ Đức và loại hoa chùm, nở đầy cành rất đẹp. Loại này cũng còn đang nhân giống. Loại hoa 12 cánh này có thể kể là hoa lớn nhất trong các loại mai vàng. Cách đây không lâu còn có mai Tai Tượng hoa rất lớn, rất đẹp .
e) Mai 24 cánh Thủ Đức
f) Mai Huỳnh Tỷ
g) Mai 120-150 cánh Bến Tre
h) Mai 70-80 cánh
Là cây mai 120 cánh suy yếu, có năm ra đa dạng cánh, có năm ra ít cánh: có 100 cánh hoặc 70 cánh
đại quát các loại mai này là đột biến, ko đáng nhắc. Nhưng có lúc thấy cũng rất hay, rất lạ……
3. Mai vàng nhiều cánh đột biến
Đột biến là thất thường do thời tiết, do cách trồng, do nở trái mùa nên mới nảy sinh ra rộng rãi loại hoa kỳ lạ, có lúc có phổ quát cánh, có khi quá ít cánh, có tự nhiên ra được cánh mà chỉ ra có núm nhụy thôi.
a) Mai 14 – 15 cánh.
Là cây mai 9 cánh quá tốt tươi nên ra hoa đột xuất đến 14-15 cánh lớn đẹp, hoặc cây mai 18 cánh suy yếu, nên ra hoa có 14-15 cánh.
b) Mai 18 – 20 cánh
Có cực nhiều loại mai cánh bị suy yếu do nắng gắt quá, hoặc do trồng thiếu chăm nom, nên ra hoa có 18 – 20 cánh.